Cmentarz nr 76 - Siary

Koniecznie należy odwiedzić ten cmentarz zaprojektowany przez Hansa Mayra! Ostatnio został całkowicie odbudowany z praktycznie z zachowaniem oryginalnego wyglądu. Starannie odtworzono nieistniejący w ostatnich latach płot, postawiono nowy zgodny w zasadzie z oryginałem typowy drewniany krzyż i ustawiono nowe krzyże na cokolikach. Ponadto całość powierzchni cmentarza wyplantowano i obsiano trawą. Niestety remontujący nie zadali sobie trudu aby krzyże ustawić na właściwych miejscach, zaś groby otoczyć kamieniami - nie było to trudne, gdyż przed remontem były to jedyne czytelne ślady tego obiektu. Podobnie nie zadano sobie trudu aby wykonać nowe tabliczki nagrobne. Spoczywa na nim 40 żołnierzy austriackich i 28 rosyjskich. Cmentarz leży bezpośrednio w sąsiedztwie żółtego szlaku, wyznakowano do niego szlak dojściowy (kilkanaście metrów!), tak że obecnie nie ma żadnych problemów z odszukaniem go.

 Cmentarz nr 77 - Ropica Górna

Obiekt ten projektował Hans Mayr, czego widomym znakiem był typowy dla niego drewniany krzyż z daszkiem, stojący w występie muru z przodu cmentarza i akcentujący jego obecność już z oddali - dziś nieistniejący. Mimo tego braku obiekt ten nadal prezentuje się okazale, gdyż znajduje się wśród uprawianych i dzisiaj pól . Nie zarósł jak kilka innych cmentarzy lasem dookoła , jednak przyroda odbiła to sobie doskonale wewnątrz murów. Kilka lat temu remontowano wnętrze - poustawiano krzyże na miejscach , wykarczowano pola grobowe. Dziś nie da się stwierdzić czy nadal stoją na swoich miejscach ze względu na splątaną roślinność - w lecie bez maczety , do zwiedzania - ani przystąp. Najlepiej obejrzeć go wczesną wiosną lub zimą. Posiada mocno rozczłonkowaną bryłę, ciekawie rozwiązane wejście z boku i pomnik z tyłu , wyodrębniony z muru , który jest w bardzo dobrym stanie. Na cmentarzu tym pochowano 215 żołnierzy armii austriackiej, 31 niemieckiej i 162 rosyjskiej. Z występu w którym stał krzyż, którego po zniszczeniu oryginalnego nigdy przy okazji kolejnych remontów nie wykonano roztacza się ładna panoramka doliny Sękówki zamknięta wałem Brusów, Huszczy i Obocza. Na cmentarz najłatwiej trafić kierując się znakami szlaku czarno-białego biegnącymi od drogi w Ropicy. W pobliżu tego miejsca znajduje się ciekawa drewniana cerkiew (obecnie kościół) z 1819 r.

Cmentarz nr 78 - Ropica Górna

Na cmentarzu projektowanym przez Hansa Mayra pochowano 133 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 178 rosyjskiej. Jest to jedno z najbardziej monumentalnych i wybitnych krajobrazowo dzieł tego projektanta. Głównym akcentem tego cmentarza są widoczne nawet ze wsi, z dołu 4 kamienne słupy przykryte betonową belką, które widziane z pewnego oddalenia przypominają portal starożytnej świątyni. Niestety po generalnym remoncie przeprowadzonym kilka lat temu obiekt z powrotem zarasta. Mimo tego polecam jego odwiedzenie gdyż jest to jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów tego Okręgu, a wszystkie elementy są w bardzo dobrym stanie (z wyjątkiem odnowionego krzyża który już dosyć dawno temu runął). Bardziej dociekliwi znajdą też na murach cmentarza wykute dwa ciekawe napisy.

Cmentarz nr 79 - Sękowa

I na tym cmentarzu wizytówka Mayra w postaci drewnianego krzyża z daszkiem nie zachowała się. Krzyż ten stał pierwotnie na "placyku" przed bramą prowadzącą nas dzisiaj na teren przepięknie wyremontowanego obiektu. Wykonano wszystkie brakujące elementy, wykoszono roślinność - cmentarz przedstawia widok praktycznie przewidziany przez projektanta, a nawet korzystniejszy gdyż pięknie wyrosły drzewa zasadzone przez budowniczych. Jedynym zauważalnym mankamentem jest brak emaliowanych tabliczek nagrobnych - częsta "niedoróbka" na wyremontowanych cmentarzach Okręgu III.  Ciekawostką jest że i na tym cmentarzu znalazło się miejsce dla typowego drewnianego krzyża. Właściwie nie "na" lecz "przed" , bowiem krzyż ten stał pierwotnie na niewielkim tarasie ziemnym przed bramą. Przy remoncie zaniechano jednak jego wykonania. Obiekt ten koniecznie należy zobaczyć, tym bardziej że praktycznie do samej bramy można podjechać samochodem, drogą przez część Sękowej zwaną Kawiory. Pochowano na nim 109 żołnierzy austriackich, 190 niemieckich i 192 rosyjskich.

Cmentarz nr 80 - Sękowa

Cmentarz ten projektowany przez Hansa Mayra miał pełnić pierwotnie funkcję cmentarza reprezentacyjnego Okręgu III, jego bryłę miała zamykać okazała kaplica upamiętniająca krwawe walki pułków bawarskich w tym rejonie. Od jej budowy jednak odstąpiono, na obiekt reprezentacyjny typując cmentarz nr 91 w Gorlicach. Można stwierdzić że z pierwotnego projektu wykonano dwie trzecie, jednak i to co wybudowano po niedawnym remoncie prezentuje się naprawdę imponująco. Trafnie opisano ten obiekt w "Zachodniogalicyjskich Grobach Bohaterów": " Znaczenie tego cmentarza (nr 80) podkreślono usytuowaniem na widocznym z drogi, najwyższym punkcie terenu, wybornie nadającym się do umiejscowienia na nim dużego pomnika. Bez uszczerbku dla tej na razie jeszcze niepewnej ozdoby, cmentarz od razu należało wykonać tak, by stanowił skończoną budowlę. Cel ten w zupełności osiągnięto. Poprzez silne zaakcentowanie linii pionowych w czterech wysoko wznoszących się po stronie czołowej pylonach, cmentarz zyskał heroiczny wyraz. Wtóruje mu dodatkowo motyw jaki tworzy gwałtownie załamana linia muru oporowego. Cmentarz leży na stromym terenie na kilku tarasach. Na skraju drugiego tarasu stoi wysoki betonowy krzyż między dwoma biegami schodów wiodących ku silnie porośniętej pnącą roślinnością pergoli, stanowiącej pewnego rodzaju honorowy dziedziniec. Mogiły poległych na polu chwały zblokowano na dużych, trawiastych powierzchniach i ozdobiono żeliwnymi krzyżami (typu porucznik Mayr), na których na przecięciu ramion umieszczono datę 1915. Do górnej granicy cmentarza, zbliża się ściana ciemnego, iglastego lasu, tworząc znaczące tło. Z tego stanowiącego wzorzec cmentarza, roztacza się piękny widok na leżące naprzeciw góry. " Od siebie mogę dodać że dla mnie jest to najpiękniejszy cmentarz w tym Okręgu. Pochowano na nim 468 żołnierzy armii austro-węgierskiej, 378 niemieckiej i 360 rosyjskiej.

Cmentarz nr 81 - Męcina Mała

Cmentarz na którego terenie pochowano 17 żołnierzy armii niemieckiej i 28 rosyjskiej projektował Hans Mayr. Obiekt ten znajduje się bezpośrednio przy drodze Męcina Mała - Męcina Wielka , 500 m poniżej granic tych wsi, która znajduje się na przełączce a zaakcentowana jest piękną kapliczką. Warto ją odwiedzić i z tego powodu że uchodzi za symboliczną granicę Łemkowszczyzny w tej okolicy. Cmentarz usytuowany jest na niewielkiej skarpie tuż przy drodze, prowadzą do niego schodki. Po remoncie wykonanym kilka lat temu obiekt ponownie zaczyna zarastać, głównie samosiewami drzew. Obecnie w ogrodzeniu brak furtki, poza tym mur jest w stanie średnim , prawy narożnik odpękł i osuwa się powoli z terenem. Pomnik w stanie bardzo dobrym, większość krzyży nagrobnych stoi, zarys pól grobowych raczej nieczytelny.

Cmentarz nr 82 - Męcina Wielka

Przede wszystkim na cmentarzu tym najpierw rzuca się w oczy doskonale zachowany krzyż drewniany projektu Hansa Mayra, potem zauważa się że jest to obiekt wzorowo utrzymywany, dzięki opiece Szkoły Podstawowej.

Pierwotny wystrój cmentarza zachował się w całości , dobudowano nowy mostek łączący go z drogą i wykonano nową furtkę wejściową. Tak dobry stan zachowania prawdopodobnie oprócz stałej opieki należy zawdzięczać także bliskości cmentarza wiejskiego, z którym obiekt graniczy dwoma bokami. Pochowano na nim 25 Austriaków i 71 żołnierzy armii rosyjskiej.

Cmentarz nr 83 - Wapienne

Obiekt jest całkowicie niewidoczny z drogi . Aby trafić na ten cmentarz należy kierować się w górę od przystanku PKS (w stronę Rozdziela) wzdłuż nowego płotu ośrodka wypoczynkowego. Przed pierwszym domem w prawo odchodzi gruntowa droga (dalej wzdłuż płotu ośrodka) oznaczona tablicą "Droga prywatna - wstęp wzbroniony" - nią należy przejść jeszcze kilkanaście metrów. Cmentarz po lewej stronie w niewielkim zagajniku, za płotem w/w domu. Jest to niewielki obiekt na planie nieregularnego wieloboku, ogrodzony murem z drewnianą furtką (po remoncie wstawiono nową - lecz już została wyrwana) z pomnikiem centralnym w postaci masywnego postumentu z krzyżem "prawosławnym" i wnęką na tablicę pamiątkową. Obecnie jest to nowy krzyż wykonany zgodnie z pierwowzorem. Zwracają uwagę pięknie wyrośnięte drzewa zasadzone na terenie cmentarza jeszcze przez budowniczych. Warto zwrócić też uwagę że właściciel posesji sąsiadującej z działką cmentarza nie poszedł na tak zwaną "łatwiznę" i nie włączył muru cmentarza w swoje ogrodzenie, lecz postawił płot zgodnie z linią graniczną działki o czym dobitnie świadczą słupki Heeres Vermeesung (HV) wmurowane w podmurówkę jego płotu. Jest to jeden z przypadków kiedy słupki te spełniły dobrze swoje zadanie. Inna rzecz że przestrzeń między murem a tym płotem jest wykorzystywana jako praktyczny śmietnik. Na cmentarzu tym spoczywają wyłącznie Rosjanie w liczbie 38. Projektował inż. Hans Mayr.

Cmentarz nr 84 - Bednarka

Jest to wydzielona kwatera cmentarza wiejskiego, położona w jego najwyższej części. Obiekt ten projektował Hans Mayr, pochowano na nim 13 żołnierzy armii niemieckiej i 14 rosyjskiej. Obecnie cmentarz jest ogrodzony słupkami kamiennymi połączonymi parami rur stalowych, z przerwą na wejście, bez furtki. Element centralny stanowi duży typowy krzyż żeliwny. Ze zdjęcia w pracy Brocha i Hauptmanna a także z oryginalnego austriackiego wykazu użytych elementów wynika iż pierwotnie posiadał całkowicie inny wystrój - drewniany płot z furtką i typowy drewniany pomnikowy krzyż centralny. Dzisiejszy wygląd obiektu można z dużą pewnością przypisać remontowi jakiemu cmentarz był poddany w latach międzywojennych. Obiekt po remoncie jest w bardzo dobrym stanie, na cokołach krzyży nagrobnych daje się odczytać niektóre nazwiska z oryginalnych tabliczek nagrobnych.

Cmentarz nr 85 - Rozdziele

Cmentarz projekt Mayra jest widoczny z drogi Rozdziele - Wapienne, po prawej stronie drogi na zboczu, głównie dzięki nowej tablicy informacyjnej, która "świeci" białością na tle kępki drzew w której znajduje się cmentarz. Obecnie obiekt jest w stanie bardzo dobrym. Oryginalny krzyż drewniany który był już zagrożony runięciem podczas remontu zastąpiono nowym. Zaskakuje  stan wnętrza - krzyże nagrobne na miejscach, podobnie betonowe stele z żeliwnymi tablicami. Bardzo dobrze widoczne są zarysy pól grobowych - zachowało się oryginalne umocnienie z kamieni, w zasadzie tego elementu ze względu na stan zachowania nie remontowano. Zachowały się także oryginalne schodki przed wejściem. Ostatnio (wiosna-lato 2002) wyremontowano cmentarz wycinając zarośla i wykonując nowy solidny płot oraz krzyż pomnikowy. Oprócz pochowanych na nim 4 żołnierzy austro-węgierskich , 14 niemieckich i 19 rosyjskich, pochowano tu także żołnierzy Wehrmachtu poległych w II w. św.

Cmentarz nr 86 - Ropica Dolna

Obiekt ten jest łatwy do odszukania dzięki temu że projektant - Hans Mayr - zlokalizował go na skarpie widocznej z drogi N.Sącz - Gorlice. Do cmentarza można podjechać samochodem - za nowym kościołem w Ropicy Dolnej i za przystankiem PKS należy skręcić w prawo w dróżkę między domami, oznaczoną austriacką betonową tablicą informacyjną, a następnie przez rozległą łąkę prosto do widocznego już obiektu. Dzięki brakowi zabudowy przed cmentarzem zachował się jego pierwotny charakter - obiektu widocznego z daleka i zaakcentowanego wysokim betonowym krzyżem widocznym na tle nieba. Krzyż ten posiada dość "dziwną" (jeżeli porównać do innych projektów Mayra) nowoczesną formę. Wrażenie to wzmacniają "skarpy" wzmacniające krzyż ze wszystkich stron. Stan cmentarza jest dość dobry - po wykonanym remoncie część nowych tynków położonych na betonowym murze odpada. Część ogrodzenia z przodu wykonana z kutej stali zachowała się w stanie dobrym, podobnie jak sama bramka. Na terenie cmentarza zachowało się kilka typowych krzyży żeliwnych, jednak same pola grobowe ich rozmieszczenie nie jest czytelne. W skądinąd oryginalnej panoramie widocznej z tego cmentarza dominują bryły nowoczesnych kościołów i osiedla "Magdalena" w Gorlicach.

Cmentarz nr 87 - Gorlice

Cmentarz ten znajduje się przy ul. Łokietka (żółty szlak turystyczny do Bielanki, przy tym samym szlaku cm.nr 76) na wzniesieniu terenu nad ulicą, skąd roztacza się jedna z najlepszych panoram miasta. Wykorzystał to zresztą autor obrazu "Atak wojsk pruskich na Gorlice", znajdującego się w gorlickim muzeum PTTK , wykonując z tego miejsca szkic do dzieła. Po pokonaniu kilkunastu schodków ukazuje się portal w formie czterech betonowych słupów nakrytych wspólną betonową płytą. Po obu stronach bramki w płycinach muru umieszczono tablice żeliwne z nazwiskami poległych . Obiekt po remoncie jest w stanie bardzo dobrym, uporządkowano pola grobowe wstawiając nowe krzyże i nowe tabliczki nagrobne, wykonane w/g pierwowzorów, z wyjątkiem jednej na której ujawniła się "nadgorliwość" remontujących - można ją obejrzeć na zdjęciu obok. Cóż, na cmentarzu tym spoczywają "wymieszani" żołnierze różnych armii (81 austriackiej, 57 niemieckiej i 66 rosyjskiej), ale chyba nie do tego stopnia (!). Obecnie także te nowe tabliczki zerwano - część z nich leży u podstawy nowego drewnianego krzyża centralnego wykonanego z dużą starannością lecz niezgodnie z oryginałem - którym był typowy dla Hansa Mayra krzyż z półokrągłym daszkiem. Jest to jeden z nielicznych obiektów który zachował wygląd zamierzony przez projektanta - pięknie rozrosły się dęby posadzone w symetrycznych układach na jego terenie , w tym 2 zasadzone w narożnikach cmentarza w specjalnych klatkach z kutej stali. Obecnie oryginalne nasadzenia tworzą nierozerwalną bryłę z elementami architektonicznymi. Jednakże w najbliższej przyszłości trzeba będzie coś zrobić, albo z dębami, albo z murami, bo drzewa rozrosły się do tego stopnia że naruszyły mur w kilku miejscach. Szczególnie polecam ten cmentarz do zwiedzenia, bez względu na porę roku.

Cmentarz nr 88 - Gorlice Sokół

Projektował Hans Mayr. Cmentarz łatwy do odszukania w terenie - znajduje się bezpośrednio przy zielonym szlaku do Wapiennego, 200 m od odejścia z szosy, na skarpie nad Sękówką. Jest to najkrótsze dojście, jednak rowerem czy samochodem można podjechać niemalże do samego cmentarza w inny sposób. Należy jechać drogą na Duklę, za mostem na Sękówce jeszcze prosto do góry i następnie ostrym zakrętem w prawo. Po lewej przystanek MZK, po prawej nieopodal okazała kapliczka i betonowy słup informujący o drodze do cmentarza, w nią należy skręcić. Między nowymi domami aż do rozjazdu dróg za niewielkim zagajnikiem i potoczkiem. Na rozjeździe prosto - wzdłuż płotu gospodarstwa po prawej. Tu można zostawić auto. Cmentarz ukazuje się nam na końcu pola, po wyjściu zza narożnika płotu. Ciekawe założenie - wysoki betonowy krzyż jako pomnik , widoczny z dołu od strony miasta na szczycie skarpy - niestety architekt nie przewidział że skarpa z czasem zarośnie drzewami, w skutek czego krzyż widać obecnie tylko w miesiącach kiedy nie ma liści (przy tym i tak trzeba wiedzieć gdzie patrzeć). Otoczony betonowym murem na planie zbliżonym do krzyża z dwoma wejściami symetrycznie rozmieszczonymi w pobliżu pomnika. Wejścia zamknięte bramkami z kutej stali. Pole grobowe uporządkowane, na grobach niewielkie "łacińskie" krzyże z płaskownika na betonowych cokolikach. Ich rozmieszczenie jest całkowicie umowne zaś same krzyże nie są oryginalne, gdyż pierwotnie (w/g dokumentacji) były na nim krzyże żeliwne , w tym duże typu "rosyjskiego" na masowych mogiłach. Pochowano na nim 20 Austriaków i 100 Rosjan. Cmentarz w obecnym wystroju jest w stanie bardzo dobrym.