Okręg V Pilzno

Okręg ten powstał głównie na terenie walk toczonych w dniach 5-7 maja 1915 r. o przełamanie III pasa obrony rosyjskiej oraz o sforsowanie Wisłoki pod Brzostkiem. Kilka cmentarzy w północnej jego części jest związanych z walkami w dniach 8-9 maja gdyż na tym odcinku front w maju 1915 posuwał się wolniej.  Trzecia linia obrony rosyjskiej opierała się głownie o masyw Liwocza, oraz w jego przedłużeniu na północ o wzgórza nad miejscowościami Jodłowa i Lubcza. Umocniono także silnie kilka punktów leżących już na wschodnim brzegu Wisłoki  - wzgórza Bukowej, Januszkowic i Gorzejowej a także szczególnie silnie cmentarz w Brzostku. Wszystkie cmentarze tego okręgu położone są na obszarze operacyjnym 4 Armii austro-węgierskiej. Geograficznie Okręg ten obejmuje w południowej swojej części wzgórza po zachodniej stronie doliny Wisłoki należące do Pogórza Ciężkowickiego, na wschodnim  brzegu należące do Pogórza Strzyżowskiego. W północnej części leżącej za trasą Tarnów - Rzeszów okręg V obejmuje część płaskich terenów należących do Kotliny Sandomierskiej. Na terenie tego okręgu zlokalizowano 26 cmentarzy o  powierzchni 16 815 m² co daje 6,3 % ogólnej powierzchni cmentarzy wojennych w Galicji Zachodniej. Jest to jeden z najmniejszych okręgów - mniejsza ilość cmentarzy znajduje się tylko w Okręgu Dąbrowa Tarnowska.  Głównym projektantem i kierownikiem artystycznym dla okręgu był Gustav Rossman , kilka zaprojektował wspólnie z Michaelem  Matscheko von Glassner. Cmentarze przez nich projektowane wyróżnia stosunkowa prostota i poza kilkoma wyjątkami brak monumentalności charakterystycznej np. dla Okręgu III. Materiałem wykorzystywanym do budowy cmentarzy w tym okręgu były kamień i beton, oraz typowe prefabrykowane elementy żeliwne (panele ogrodzeń i krzyże). Na nagrobkach można znaleźć chyba wszystkie typy krzyży metalowych stosowanych w Galicji Zachodniej zaś na cmentarzu w Dęborzynie także drewniane projektu Rossmana. Praktycznie do wszystkich cmentarzy w tym Okręgu można podjechać samochodem i zwiedzanie ich w ten sposób jest o tyle celowe że nie prowadzą do nich żadne znaki szlaków - poza tym aż 10 z 27 znajduje się na cmentarzach parafialnych. Cmentarze samochodem można odwiedzać według dwu schematów - w pierwszym wykorzystujemy jako drogę główną szosę Jasło - Pilzno i z niej "odbijamy" na wschód i zachód do poszczególnych obiektów, powracając potem do niej - w drugim schemacie możemy wykorzystać do zwiedzenia cmentarzy położonych na wzgórzach zachodniego brzegu Wisłoki dobre drogi gruntowe i polne biegnące najczęściej grzbietami . Poszczególne warianty takich "terenowych" dojazdów zamieściłem przy opisach obiektów. Największe walory krajobrazowe (rozległe panoramy) mają cmentarze nr 217 w Januszkowicach,  nr 218 w Bukowej i nr.235 w Słotowej. Najciekawsze (obecnie - gdyż 2 z ciekawszych w Bukowej i w Gorzejowej zmieniły radykalnie wygląd) pod względem założeń architektonicznych są cmentarze: nr. 220 w Kleciu założony przy istniejącej neogotyckiej kapliczce, nr.225 w Brzostku na cmentarzu parafialnym (wraz z 2 mogiłami zbiorowymi nr.223 i 224), nr.226 w Zawadce Brzosteckiej - jedyne naprawdę "monumentalne" założenie architektoniczne i nr 242 w Zasowie - wybitnie wyróżnia się spośród najbliżej położonych obiektów. Większość cmentarzy tego Okręgu jest po przeprowadzonych remontach i konserwacji w stanie dobrym, 3 obiekty (nr 232 w Jodłowej, nr 229 w Skurowej i nr 230 w Dęborzynie) są zaniedbane i zniszczone - jest jednak nadzieja że w najbliższym czasie będą także remontowane. Jeden cmentarz (nr 219 w Błażkowej) odbudowano całkowicie wobec tego że poprzednio był całkowicie zrównany z ziemią. W opisach poszczególnych cmentarzy niestety występują pewne braki, dotyczące przede wszystkim danych o liczbie i przynależności "armijnej" poległych wynikające głównie z tego że Okręg V jest najsłabiej udokumentowanym w źródłach okręgiem Galicji Zachodniej i  w zasadzie nikt nie posiada pewnych danych dotyczących cmentarzy tego okręgu. Opisy i zdjęcia poszczególnych cmentarzy można obejrzeć klikając na nazwę w tabeli lub miejscowość na mapce poniżej.